Η Παγκοσμιοποίηση σε Αμφισβήτηση
των Paul Hirst και Grahame Thompson |
||
|
Η παγκοσμιοποίηση απειλεί να γίνει το καθοριστικό, κεντρικό θέμα στα πρώτα χρόνια της νέας χιλιετίας. Σπάνια ένας όρος έχει κατακλύσει τόσο γρήγoρα τη διανοητική, αλλά και την καθημερινή γλώσσα. Αυτό συμβαίνει παρά το γεγονός ότι η χρήση του όρου δεν έχει ακόμη αποσαφηνιστεί πλήρως και με συνέπεια, ενώ, παράλληλα, γνωστικά πεδία και αντικείμενα περιλαμβάνονται όλο και περισσότερο κάτω από την ερμηνευτική του ομπρέλα. Όχι μόνο οι οικονομικές και πολιτικές σχέσεις κυριαρχούνται από τη διαδικασία και την έννοια της παγκοσμιοποίηση σης, αλλά το ίδιο και τα τεχνολογικά και περιβαλλοντικά θέμα-τα, οι νοοτροπίες και οι συνήθειες, οι εγκληματικές συμπεριφορές, η ειρήνη και ο πόλεμος, τα θέματα άμυνας και ασφάλειας,
οι στρατηγικές εκσυγχρονισμού και ανάπτύξης, οι αλλαγές στους προσωπικούς δεσμούς και στις κοινωνικές σχέσεις. Όλα θεωρούνται σήμερα ότι επηρεάζονται από την παγκοσμιοποίηση ή ότι αποτελούν συνέπειές της. Πράγματι, ποια προσωπικά ή κοινωνικά φαινόμενα μπορούν σήμερα να ξεφύγουν από την ασφυκτική αγκαλιά αυτής της έννοιας;
Το βιβλίο αυτό επικεντρώνεται σε συγκεκριμένα θέματα, στην αξιολόγηση της κατάστασης της διεθνούς οικονομίας, καθώς και στο πεδίο δράσης και στις δυνατότητες εκτενούς οικονομικής διακυβέρνησης, τόσο σε διεθνές όσο και σε εθνικό επίπεδο. Εξετάζεται η έννοια της οικονομικής παγκοσμιοποίησης, η οποία έχει επικρατήσει στις καθημερινές οικονομικές συζητήσεις την τελευταία δεκαετία, σύμφωνα με την οποία έχει σημειωθεί μια τόσο γρήγορη αύξηση του διεθνούς εμπορίού και των επενδύσεων, ώστε οι επιμέρους εθνικές οικονομίες να ανάγονται πλέον σε μία, ενοποιημένη παγκόσμια οικονομία, η οποία καθορίζεται πλέον από παγκόσμιούς οικονομικούς παράγοντες. O οικονομικός φιλελευθερισμός έχει σημειώσει μεγάλη επιτυχία στη "χρήση" αυτής της υποτιθέμενης κατάστασης υποστηρίζοντας ότι η δημόσια πολιτική οφείλει να ενισχύει την απορύθμιση του εμπορίου, των επενδύσεων και της κυκλοφορίας κεφαλαίων. Η παγκοσμιοποίηση αξιολογείται ως θετική τάση η οποία Θα ωφελήσει τους καταναλωτές, αυξάνοντας την κλίμακα και βελτιώνοντας την κατανεμητική ικανότητα των αγορών, τόσο όσον αφορά στα αγαθά όσο και στα κεφάλαια. Οι εθνικές ρυθμίσεις πού βρίσκονται εκτός των παγκόσμιων προδιαγραφών, θεωρούνται ,μάταιες, ενώ η ευημερία και τα εργατικά δικαιώματα πού βρίσκονται πάνω από το ελάχιστο, χαμηλό, διεθνές επίπεδο θεωρείται ότι απλώς βλάπτούν την ανταγωνιστικότητα σε εθνικό επίπεδο και οδηγούν σε επενδυτικές απώλειες. Αυτή η νεοφιλελεύθερη οικονομική άποψη αποβαίνει ολέθρια, τόσο επειδή βασίζεται σε εσφαλμένους ισχυρισμούς, όσο και επειδή προϋποθέτει πολιτικές oι οποίες, με βάση την αγορά, οδηγούν σε θυσίες οι οποίες, όμως, τελικά αποδεικνύονται αναποτελεσματικές. Βέβαια, οι πρόσφατες διεθνείς οικονομικές κρίσεις που έπληξαν την Ασία το 1997, έπληξαν και την αξιοπιστία της φιλελεύθερης οικονομικής ατζέντας για την παγκόσμια οικονομία. Όμως, οι νεοφιλελεύθερες απόψεις παραμένουν οχυρωμένες στις κάστες των επιχειρηματικών ελίτ και της διεθνούς τεχνοκρατίας. Οι απόψεις δε αυτές εξακολουθούν να επικρατούν, λόγω του ότι δεν υπάρχει κάποια θεωρητικά συγκροτημένη θέση που να υποστηρίζει ότι η διεθνής οικονομία είναι πράγματι πολύ διαφορετική από τους ισχυρισμούς αυτούς και ότι οι εναλλακτικές οικονομικές πολιτικές δεν είναι μόνο εφικτές, αλλά και πιο αποτελεσματικές. Η αμφισβήτησή μας σε αυτήν την εκδοχή της παγκοσμιοποίησης καθώς και στις πεσιμιστικές αριστερές απόψεις σι οποίες συνήθως "στέκονται" παράλληλα, ακόμη και καθώς την κριτικάρουν, εξακολουθεί να είναι πολιτικώς εξαιρετικά σημαντική. Η παγκοσμιοποίηση όμως, είναι μια έννοια με πραγματικές επιπτώσεις. 'Έχει συμβάλει στη χειροτέρευση του βιοτικού επιπέδου στην Ασία. Αν και είναι ακόμη πρόωρο να υπονομευτεί η ευημερία και οι πολιτικές ανάπτυξης στην Ευρώπη, ωστόσο, η παγκοσμιοποίηση, απεικονίζει την κοινωνική δημοκρατία στην Ευρώπη ως ένα πολιτικό σύστημα απηρχαιωμένο λόγω της υποχώρησης της οικονομικής αποτελεσματικότητας του εθνικού κράτους. Αυτοί δε που θεωρούν τους ακραίους οπαδούς της παγκοσμιοποίησης ως τον έναν πόλο της διαμάχης, και αυτούς που αρνούνται την ύπαρξη της παγκοσμιοποίησης ως τον άλλο, θέτοντας εαυτόν στην πολύ βολική "μέση οδό, προσφέρουν, κατά τη γνώμη μας, κακή υπηρεσία. Επιλέξαμε να επικεντρώσουμε την προσοχή μας στο βιβλίο αυτό στα οικονομικά ζητήματα της παγκοσμιοποίησης και στις ευρύτερες πολιτικές τους συνέπειες, ώστε να συνεισφέρουμε και σε συζητήσεις στα πλαίσια άλλων, μη οικονομικών γνωστικών αντικειμένων, που απλώς χρησιμοποιούν αυτήν την έννοια. Για να διευρυνθεί όμως η συζήτηση ώστε να περιλάβει την κοινωνιολογία, τις πολιτισμικές σπουδές και την κοινωνική γεωγραφία, θα πρέπει να εξασθενήσουν ορισμένες απόψεις που σήμερα πιστεύεται ότι είναι σημαντικές. Υπάρχουν σοβαροί θεωρητικοί λόγοι ώστε να είναι κανείς επιφυλακτικός όσον αφορά στη σημαντικότητα της συζήτησης για την παγκοσμιοποίηση στα πλαίσια των παραπάνω γνωστικών αντικειμένων. Αντιθέτως, ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δίνεται στην οικονομία. Αυτό ισχύει επειδή οι οικονομικές διαδικασίες είναι αυτές που οδηγούν, αλλά και περιορίζουν, τα περισσότερα από τα πολιτιστικά και κοινωνικά φαινόμενα τα οποία συμπεριλαμβάνονται στις λεγόμενες "περιγραφικές" εκδοχές της έννοιας της παγκοσμιοποίησης. 'Έτσι, η αλήθεια των επιχειρημάτων αυτών, πολύ συχνά, εξαρτάται από το ποια από τις υποθέσεις, σχετικά, με τις τάσεις της διεθνούς οικονομίας, είναι πιο κοντά στην πραγματικότητα. Διατηρούμε επίσης επιφυλάξεις, επειδή η παγκοσμιοποίηση έχει γίνει το νέο μεγάλο αφήγημα των κοινωνικών επιστημών. H παγκοσμιοποίηση κατέχει περίοπτη θέση στην κοινωνιολογική θεωρία, που δεν την είχε εδώ και δύο δεκαετίες. Η βασική αρχή της παγκοσμιοποίησης στην κοινωνιολογία και στις πολιτισμικές σπουδές αντιμετωπίζει τις παγκόσμιες διαδικασίες, και την εκάστοτε τοπική αντίδραση σε αυτές, ως μέρος μιας μακροπρόθεσμης τάσης προς τη διάλυση των τοπικών και εθνικών "κοινωνιών", στις οποίες μάλιστα έχει συγκεκριμένες κοινωνικές επιπτώσεις. Το πρόβλημα με τις κοινωνικές και πολιτισμικές σπουδές είναι ότι συγκεντρώνουν καθολικά όλες τις επιδράσεις των πολύ συχνά διαφορετικών πολιτισμικών, οικονομικών και κοινωνικών διαδικασιών κάτω από την κοινή έννοια της παγκοσμιοποίησης, αντιμετωπίζοντάς τες ως απλά περιστατικά της. Βέβαια, μπορεί να είναι μόνον περιστατικά και να μην συνδέονται με το φαινόμενο της παγκοσμιοποίησης. Η συνάφεια αυτών των διαδικασιών και οι αιτίες που τις έχουν προκαλέσει δεν έχουν άλλωστε ακόμη καθοριστεί αυστηρά. Η παγκοσμιοποίηση είναι πάνω απ' όλα μια φιλολογία του ανεκδότου, εξαγωγή συμπερασμάτων από τη συγκέντρωση μεμονωμένων γεγονότων. Σαφώς, μερικά πράγματα αλλάζουν πολύ γρήγορα στις πολιτισμικές διαδικασίες, στην επεξεργασία των πληροφοριών και στις επικοινωνίες, αλλά το αν αυτά "υποστηρίζουν" τις μεγαλύτερες κοινωνιολογικές έννοιες της παγκοσμιοποίησης αμφισβητείται. Σε τελική ανάλυση, αν οι κοινωνιολόγοι και οι θεωρητικοί του πολιτισμού μπορούν να χρησιμοποιήσουν την έννοια επωφελώς, τότε θα πρέπει να το κάνουν. Δεν θέλουμε να υπονοήσουμε ότι όλες οι αναλύσεις που χρησιμοποιούν την έννοια δεν είναι διαφωτιστικές ή χρήσιμες. Όμως, είναι σημαντικό να διατηρήσουμε τα επιχειρήματα διαφορετικών ειδών και επιπέδων ξεχωριστά, εκτός αν μπορούν να συνδεθούν σωστά με μια πραγματική γενική θεωρία. Θα ήταν κρίμα αν η τόση συζήτηση για την παγκοσμιοποίηση οδηγούσε τους κοινωνιολόγους να πιστέψουν ότι δεσμεύονται σε συγκεκριμένες προτάσεις για τις τάσεις στην παγκόσμια οικονομία, η οποία ωφελεί κυρίως τον νεοφιλελευθερισμό. Όσο πιο πολλές σημασίες δίνονται στην έννοια της παγκοσμιοποίησης, τόσο μεγαλύτερος είναι ο κίνδυνος να αναφέρονται από κοινού, χωρίς να υπάρχει πραγματική σχέση μεταξύ τους. Για να επιστρέψουμε στα βασικά μας ερωτήματα: το θέμα της φύσεως της διεθνούς οικονομίας και το πεδίο δράσης για τηδιακυβέρνησή της είναι ζητήματα σημαντικά, επειδή η απάντηση σε αυτά στην ουσία αφορά το εάν είναι δυνατό να επιτευχθούν ορισμένοι στόχοι. 'Ετσι, η ενυπάρχουσα αστάθεια στις παγκόσμιες αγορές όπως και η προώθηση της ανάπτυξης είναι ζητήματα ζωτικά, αν στόχοι όπως η μείωση της ανεργίας στις ανεπτυγμένες χώρες, η διατήρηση της κοινωνικής πρόνοιας και η προώθηση της ευημερίας καθώς και η πιο δίκαιη κατανομή των πόρων προς τις αναπτυσσόμενες χώρες ,απορούν να επιτευχθούν. Μπροστά στη σημερινή πολιτική πραγματικότητα, καθώς και στην υψηλή κλίμακα των ανισοτήτων, στο εσωτερικό κάθε χώρας αλλά και μεταξύ των χωρών, είναι δύσκολο να είναι κανείς αισιόδοξος. Βέβαια, υπάρχει έδαφος για ισχυρότερη διακυβέρνηση σε υπερεθνικό και εθνικό επίπεδο, καθώς και για μια πολιτική που θα συνδέσει την ευημερία με τη δικαιοσύνη. Αν τα επιχειρήματα των ακραίων οπαδών της παγκοσμιοποίη-σης ήταν σωστά, μια τέτοια πολιτική θα ήταν αδύνατη. Αυτή είναι η ουσία του βιβλίου. G.F. Thompson & Ρ. Hirst Απόσπασμα από το βιβλίο των Paul Hirst και Grahame Thompson "Η Παγκοσμιοποίηση σε Αμφισβήτηση" που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις ΠΑΠΑΖΗΣΗ. |
||
|
Επιστροφή |