Εισαγωγή

Η συζήτηση για τη διοικητική μεταρρύθμιση έχει, πλέον, εδραιωθεί και στη χώρα μας. Μια απλή αντιπαραβολή του τελευταίου ελληνικού μεταρρυθμιστικού προγράμματος "Πολιτεία" με τα αντίστοιχα προγράμματα των άλλων ευρωπαϊκών χωρών, αρκεί για να δείξει ότι η Ελλάδα αντιμετωπίζει με τον ίδιο τρόπο ίδια, κατά το μάλλον η ήττον, προβλήματα. Ζητούμενα δεν είναι, κυρίως, ο εντοπισμός των προβλημάτων και η εξεύρεση τρόπων επίλυσής τους, αλλά η αποτελεσματική τους αντιμετώπιση.
Ζούμε στην εποχή των αποτελεσμάτων, με συνέπεια ο αμιγής καταγγελτικός λόγος που απλώς στηλιτεύει τα κακώς κείμενα όπως και η υποσχεσιολογία των μεταρρυθμίσεων που δεν γίνονται πράξη να αμφισβητούνται έντονα. Κι αν αυτή είναι μια σημαντική αλλαγή σε σχέση με το παρελθόν, μια άλλη, εξίσου σημαντική, είναι αυτή που έχει επέλθει στον τρόπο με τον οποίο σχεδιάζεται και υλοποιείται η διοικητική μεταρρύθμιση. Αντίθετα μ' ότι συνέβαινε πριν από μερικές δεκαετίες, όπου το βάρος δινόταν στον εξορθολογισμό των υπηρεσιών -με την ελπίδα ότι θα προέκυπταν, στη συνέχεια, οφέλη για τους χρήστες των υπηρεσιών, τους πολίτες- σήμερα η δημόσια διοίκηση έχει εξωστρεφή προσανατολισμό.
Σήμερα, η δημόσια διοίκηση, οι δημόσιες οργανώσεις έχουν, πλέον, αφήσει πίσω τους την εποχή της εσωστρέφειας, του νομικισμού και της αποκατάστασης ενός εσωτερικού διοικητικού ορθολογισμού και κρίνονται με βάση τα αποτελέσματά τους που αφορούν και έχουν αποδέκτες τους τους πολίτες.
Η αντικειμενική οικονομική, πολιτική και κοινωνική πραγματικότητα που υποχρεώνει στη δρομολόγηση αλλαγών, καθώς και η υποκειμενική βούληση για αλλαγή, συνιστούν, οπωσδήποτε, δύο αξιοσημείωτες κινητήριες δυνάμεις για την προώθηση των μεταρρυθμίσεων. Οι δύο προηγούμενες με τη συνδρομή ενός ακόμη, ιδιαίτερα κρίσιμου, παράγοντα που είναι η ύπαρξη της κατάλληλης τεχνογνωσίας, συνθέτουν την τριάδα της επιτυχίας της διοικητικής μεταρρύθμισης. Στον τομέα της παραγωγής της κατάλληλης τεχνογνωσίας, σημειώνεται μια έντονη κινητικότητα, ιδιαίτερα από τις μεγαλύτερες και πιο ανεπτυγμένες οικονομικά και κοινωνικά χώρες. Το σημαντικότερο αποτέλεσμα της κινητικότητας αυτής είναι γνωστό με το όνομα "Νέο Δημόσιο Μάνατζμεντ". Επειδή η ταχύτατη ανάπτυξη του Νέου Δημόσιου Μάνατζμεντ (ΝΔΜ) έχει ως αποτέλεσμα την αποσπασματική πληροφόρηση και γνώση, καθώς και τη συνακόλουθη δημιουργία ασαφειών και συγχύσεων, επιλέξαμε στο άρθρο αυτό να παρουσιάσουμε, με τον απλούστερο δυνατό τρόπο, με τη μορφή ερωταπαντήσεων, τις βασικές αρχές και διαστάσεις του ΝΔΜ.

1. Τι είναι νέο στο Νέο Δημόσιο Μάνατζμεντ (ΝΔΜ) και ποιές είναι οι σημαντικότερες διαφορές του από το παραδοσιακό πρότυπο διοίκησης;
Τα βασικά χαρακτηριστικά που διαφοροποιούν το Νέο Δημόσιο Μάνατζμεντ από τα παραδοσιακά μοντέλα διοίκησης (και διοικητικής μεταρρύθμισης) είναι ο εξωστρεφής προσανατολισμός του προς τους πολίτες-πελάτες των δημοσίων οργανώσεων, με σκοπό τη βελτίωση της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών και η έμφαση στην αποτελεσματικότητα, την αποδοτικότητα και την οικονομικότητα των διοικητικών δράσεων.
Το ΝΔΜ οργανώνει τις δράσεις του, κυρίως, με βάση τις ανάγκες και τις απαιτήσεις των πολιτών και κρίνει την επιτυχία της μεταρρύθμισης σε σχέση με τα αποτελέσματα που οι δημόσιες υπηρεσίες επιτυγχάνουν ως προς το στόχο αυτόν. Αντίθετα, η παραδοσιακή γραφειοκρατία και η κλασική "Public Administration" έδιναν έμφαση στις διαδικασίες παραγωγής των αποτελεσμάτων και, ιδίως, στη σωστή χρήση των κανόνων δικαίου βάσει των οποίων αυτές οργανώνονται.
Εάν αξιολογούσε κανείς την έμφαση που δίνει το ΝΔΜ στα διάφορα εργαλεία του, τότε θα ξεχώριζε, εύκολα, μεταξύ αυτών την οικονομικότητα. Η αξιολόγηση του οικονομικού κόστους σε σχέση με το όφελος, καθώς επίσης η εκτίμηση του κόστους σε σχέση με την αποτελεσματικότητα, αποτελούν τα βασικά εργαλεία του ΝΔΜ. Η επίδραση του επιχειρησιακού μάνατζμεντ και του μάρκετινγκ στο ΝΔΜ είναι σαφής. Η οικονομικότητα της διοικητικής δράσης αποτυπώνεται, προεχόντως, στη σύνταξη των δημοσίων προϋπολογισμών.
Είναι γεγονός ότι τόσο η έννοια της οικονομικότητας όσο και οι εφαρμογές της στο δημόσιο, αντανακλούν φιλελεύθερες οικονομικές στρατηγικές. Εκτός από την κλασική οικονομική ανάλυση και την εκτίμηση των οικονομικών επιπτώσεων της διοικητικής δράσης, το ΝΔΜ υποστηρίζει την υιοθέτηση και άλλων, ευρέως διαδεδομένων, οικονομικών εργαλείων διοίκησης, όπως είναι οι συμφωνίες μεταξύ εργαζομένων και εργοδοτών μετά από διαπραγματεύσεις και όχι με βάση προκαθορισμένους κανόνες δημοσίου δικαίου, ο προγραμματισμός και η παρακολούθηση της διοικητικής δράσης με βάση στόχους και αποτελέσματα, οι δείκτες μέτρησης και αξιολόγησης των πολιτικών, η συγκριτική αξιολόγηση και ο ανταγωνισμός μεταξύ των δημοσίων υπηρεσιών, κ.ά..
Όλα τα μέτρα και οι δράσεις του ΝΔΜ βρίσκονται στον αντίποδα της γραφειοκρατικής οργάνωσης και της παραδοσιακής αντίληψης για την αξιοποίηση των ανθρώπινων πόρων, σύμφωνα με την οποία, οι υπάλληλοι του Κράτους αποτελούν απλά εργαλεία για την υλοποίηση της βούλησης του πολιτικού προϊσταμένου. Σύμφωνα με το ΝΔΜ, υπάρχει, εκτός από τη συλλογική διοικητική ευθύνη, και η προσωπική ευθύνη του υπαλλήλου, με βάση την ατομική περιγραφή των καθηκόντων του. Η ατομική επίδοση του υπαλλήλου μετράται και αξιολογείται σε σύγκριση με τις επιδόσεις των άλλων υπαλλήλων. Το ανθρώπινο δυναμικό της οργάνωσης αποτελεί μια αυτοτελή συνιστώσα της και η χαρακτηριστική έκφραση που δείχνει τη νέα αντίληψη και τη βαρύτητα που αποδίδεται στο ανθρώπινο δυναμικό είναι "εσωτερικοί πελάτες".
Το ΝΔΜ αρνείται, επίσης, την έννοια της κάθετης ιεραρχίας, δηλαδή, της οργανωτικής δομής που λειτουργεί ως ιμάντας μεταφοράς εντολών από την κορυφή προς τη βάση της δημόσιας οργάνωσης. Τα οργανωτικά σχήματα που προκρίνονται είναι είτε η "δικτυακή" οργάνωση μεταξύ των υπηρεσιακών μονάδων, είτε η δικτύωση των πολιτικών και η μεταφορά της λήψης απόφασης σ' "ένα σημείο" ("one stop").
Θα πρέπει, πάντως, να επισημανθεί ότι το ΝΔΜ, επιδιώκοντας έναν μεθοδολογικό πλουραλισμό, αρνείται την αντίφαση μεταξύ των νέων και των παραδοσιακών αξιών οργάνωσης και διοίκησης. Οι βασικές αρχές του ΝΔΜ (ποιότητα, αποτελεσματικότητα, αποδοτικότητα, οικονομικότητα) θεωρούνται συμπληρωματικές των παραδοσιακών αρχών της νομιμότητας και της ισότητας των ευκαιριών. Η επικρατούσα τάση υποστηρίζει το συγκερασμό αυτών των αρχών και την υπέρβαση των όποιων αντιθέσεων.

2. Η συμβολή του ΝΔΜ περιορίζεται στη διοικητική μεταρρύθμιση;
Το Νέο Δημόσιο Μάνατζμεντ συμβάλλει, αναμφίβολα, στην υλοποίηση τόσο των παραδοσιακών, όσο και των νέων στόχων της διοικητικής μεταρρύθμισης. Συντελεί, όμως, και στην αναβάθμιση και τη νέα νομιμοποίηση του πολιτικού συστήματος και ενισχύει τις αγορές.
Το ΝΔΜ αποτελεί μια συνολική πρόταση οργάνωσης των σχέσεων μεταξύ κράτους, αγοράς και κοινωνίας πολιτών. Οι παγκόσμιες και οι τοπικές οικονομικές, πολιτικές και κοινωνικές εξελίξεις, με προεξάρχουσα την αλματώδη εξέλιξη της ηλεκτρονικής τεχνολογίας, άλλαξαν ριζικά τις σχέσεις μεταξύ των κοινωνικών υποσυστημάτων, οδηγώντας σε μια αναοριοθέτηση των σχέσεων του Κράτους τόσο με την Οικονομία, όσο και με τα υπόλοιπα κοινωνικά υποσυστήματα (τα οποία αποκαλούνται, σύμφωνα με το jargon του ΝΔΜ "κοινωνία των πολιτών").
Επειδή, όμως, το ΝΔΜ αποτελεί εργαλείο του Κράτους και η εφαρμογή του γίνεται με πρωτοβουλία των κυβερνήσεων, είναι προφανές ότι το πολιτικό σύστημα καρπώνεται πολιτικά τα όποια θετικά αποτελέσματα προκύπτουν. Αξίζει να σημειώσουμε, στο σημείο αυτό, ότι η πλειοψηφία των ασχολουμένων με το ΝΔΜ δεν δέχεται τους ισχυρισμούς ότι η επικράτησή του αποτελεί ομολογία της απίσχανσης του Κράτους και της επιβολής της Αγοράς επί της Πολιτικής. Έχει αποδειχθεί, σήμερα, ότι στις χώρες που εφαρμόζουν το νέο μοντέλο διοίκησης, παρατηρείται αναζωογόνηση και ενίσχυση του πολιτικού συστήματος. Η απόσυρση του κράτους από τη ρύθμιση των λειτουργιών των αγορών, δεν οδηγεί κατ' ευθείαν, όπως πολλοί υπέρμαχοι του κρατικού παρεμβατισμού διατείνονται, στην αποδυνάμωση του Κράτους αλλά στην αποδυνάμωση του εκτελεστικού και στην ενίσχυση του επιτελικού του ρόλου. Οι αγορές ευεργετούνται από τη μεταλλαγή αυτή του Κράτους, αφού η απελευθέρωσή τους και η ενίσχυση του ανταγωνισμού αποτελούν βασικές προϋποθέσεις για την ανάπτυξή τους. Η ενίσχυση του επιτελικού ρόλου του Κράτους διασφαλίζει, από την άλλη πλευρά, τα υπόλοιπα κοινωνικά υποσυστήματα από την ανεξέλεγκτη επέκταση του οικονομικού υποσυστήματος σε βάρος τους.

3.Υπάρχει ένας οριοθετημένος επιστημονικά χώρος που να καλύπτει το ΝΔΜ;
Το ΝΔΜ δεν ανήκει αποκλειστικά σε μια επιστημονική πειθαρχία. Υπάρχουν προτάσεις, ιδέες και παραδοχές από περισσότερες κοινωνικές επιστήμες (Οικονομία, Κοινωνιολογία, Ψυχολογία, Νομική, Πολιτική Επιστήμη) που ενσωματώνονται στο ΝΔΜ, χωρίς να υπακούουν σε μια ενιαία και σαφή μεθοδολογία. Το ΝΔΜ, τουλάχιστον, στην παρούσα φάση της ανάπτυξής του, δεν δείχνει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τη μεθοδολογική του καθαρότητα. Βεβαίως, ούτε και η πρόγονή του, η "Διοικητική Επιστήμη", διακρινόταν γι' αυτήν.
Η διεπιστημονική στοιχειοθέτηση του ΝΔΜ είναι κάτι που επιχειρείται από ορισμένους, χωρίς ιδιαίτερη θέρμη. Σ' αυτή την κατεύθυνση κινούνται και οι προτάσεις της θεωρίας των αυτοαναφερομένων κοινωνικών συστημάτων, οι οποίες συναντούν το ενδιαφέρον πολλών ερευνητών. Σε κάθε περίπτωση, η μεθοδολογική τεκμηρίωση του ΝΔΜ είναι αναγκαία για την επιστημονική του ανάπτυξη, διότι διαφορετικά θα παραμείνει ένα συνονθύλευμα ιδεών και πρακτικών, το οποίο, πολύ σύντομα, θα εξαντλήσει τη δυναμική του.

4. Από ποιες χώρες ξεκίνησε και σε ποιες χώρες εφαρμόζεται το Νέο Δημόσιο Μάνατζμεντ;
Η αλλαγή του προσανατολισμού της διοικητικής μεταρρύθμισης, που βαθμιαία συγκροτήθηκε στο ΝΔΜ, ξεκίνησε και αναπτύχθηκε στις αγγλοσαξωνικές χώρες. Χώρες με παράδοση θετικού δικαίου ακολούθησαν αργότερα. Στο τέλος, όμως, της δεκαετίας του '90 σημειώνεται ένας αναπροσανατολισμός του διοικητικού μοντέλου του ΝΔΜ προς την κεντρο-ευρωπαϊκή παράδοση.
Το ΝΔΜ εφαρμόζεται, σήμερα, σε πολλές χώρες με προεξάρχουσες τις ΗΠΑ, Μ. Βρετανία, Ν. Ζηλανδία, Καναδά, Αυστραλία, Φινλανδία, Νορβηγία και Ολλανδία. Η ερμηνεία του γεγονότος αυτού βρίσκεται στο ότι το ΝΔΜ αποτελεί το νεότερο διάδοχο παλαιότερων μοντέλων, όπως της "Public Administration", του PPBS (σύστημα προϋπολογισμού που στηρίζεται στον προγραμματισμό και το σχεδιασμό), του ZBBS ("προϋπολογισμός μηδενικής βάσης"), κ.λπ., που αυτές οι χώρες εφάρμοσαν κατά κόρον.
Επιπλέον, στις χώρες αυτές σημειώθηκε η μεγαλύτερη οικονομική, τεχνολογική και κοινωνική άνθηση, κατά τα τελευταία χρόνια, η οποία δημιούργησε εύφορο έδαφος για την ανάπτυξη των νέων διοικητικών μοντέλων.
Δεν θα πρέπει να παραβλέπεται, επίσης, το γεγονός ότι στην αγγλοσαξωνική παράδοση, όπου επικρατεί η λογική του πραγματισμού, υπάρχουν περισσότερες προϋποθέσεις ανάπτυξης μοντέλων οργάνωσης και διοίκησης, όπως του ΝΔΜ, τα οποία χαρακτηρίζονται από την προσήλωσή τους στην εφαρμογή και την επέλευση αποτελεσμάτων και πολύ λιγότερο από την κανονιστική τους αποτύπωση και τη θεσμική τους κατοχύρωση.

5.Ποιές είναι οι διαφορές στην κατανόηση και την εφαρμογή του Νέου Δημόσιου Μάνατζμεντ στις ΗΠΑ και την Ευρώπη;
Στις ΗΠΑ, το ΝΔΜ μεταφέρει τις βασικές αξίες και διοικητικές τεχνικές των ιδιωτικών επιχειρήσεων στο δημόσιο τομέα, ενώ στην Ευρώπη συνδέεται περισσότερο με την έννοια της "διακυβέρνησης" ("Governance"). Η διακυβέρνηση είναι ευρύτερος όρος από εκείνον του μάνατζμεντ και διαφέρει από αυτόν, κατά το ότι στη διακυβέρνηση συμπεριλαμβάνονται έννοιες, όπως η κοινωνία των πολιτών και η κοινωνική δικαιοσύνη.
Αλλά και στην Ευρώπη δεν υπάρχει ενιαίος βαθμός απορρόφησης των μεθόδων και των τεχνικών του ΝΔΜ, όπως δεν υπάρχει και ενιαίος βαθμός κατανόησης και αντίληψης των εννοιών και των πρακτικών από τις οποίες αυτό συντίθεται. Για να δώσουμε ένα παράδειγμα, υπάρχουν χώρες, όπως η Γερμανία, που καθυστέρησαν κατά τη δεκαετία του '80 στην πρακτική εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων, δίνοντας έμφαση στην πολιτική και θεσμική κατοχύρωσή τους, ανέπτυξαν, όμως, ταχύτητα τη δεκαετία του '90. Ακριβώς το αντίθετο συνέβη στην Ολλανδία, όπου τη δεκαετία του '80 προηγήθηκε η αθρόα εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων και επακολούθησε η θεσμική κατοχύρωσή τους, κατά την επόμενη δεκαετία.

6. Ποιά είναι η συμμετοχή των διεθνών οργανισμών στην προώθηση του ΝΔΜ;
Ιδιαίτερη σημασία στις εξελίξεις που σημειώνονται στο χώρο της διοικητικής επιστήμης έπαιξαν, και εξακολουθούν να παίζουν, διεθνείς οργανισμοί, όπως ο ΟΟΣΑ, ο ΟΗΕ, η Παγκόσμια Τράπεζα και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Οι οργανισμοί αυτοί δεν λειτουργούν ως απλοί διάδρομοι μεταφοράς πληροφοριών, αλλά ως σχεδιαστές πολιτικών και υποκινητές των χωρών-μελών στην υλοποίησή τους. Παράλληλα, με τον παραδοσιακό ελεγκτικό τους ρόλο, λειτουργούν και ως προθάλαμοι των αντίστοιχων εθνικών πολιτικών. Η συνδρομή τους, στη συνέχεια, στις χώρες - μέλη που εφαρμόζουν αντίστοιχες πολιτικές, έχει ως αποτέλεσμα τη σημαντική αναβάθμιση του πολιτικού τους ρόλου.
Θα πρέπει να σημειωθεί ότι κατά τα τελευταία χρόνια, σημειώνεται επίταση των προσπαθειών των εθνικών διοικήσεων και κρατών να χρησιμοποιούν τους διεθνείς οργανισμούς ως άλλοθι για την υποστήριξη μεταρρυθμιστικών πολιτικών στο εσωτερικό των χωρών τους και για την κάμψη των αντιστάσεων ομάδων πολιτών και συμφερόντων που αντιτίθενται σ' αυτές.
Σήμερα, είναι γεγονός αδιαμφισβήτητο ότι η άσκηση πολιτικής που περνάει μέσα από τους διεθνείς οργανισμούς έχει ίση βαρύτητα με τις πολιτικές που σχεδιάζονται σε εθνικό και σε τοπικό επίπεδο.

7. Ποιές δράσεις συνθέτουν το Νέο Δημόσιο Μάνατζμεντ;
Οι δράσεις που συνθέτουν το ΝΔΜ δεν αποτελούν μια αυστηρά ορισμένη ατζέντα. Περιλαμβάνονται σ' αυτό δράσεις του κλασικού επιχειρηματικού μάνατζμεντ και της Public Administration, οι οποίες, ανάλογα με τις ιδιαιτερότητες των χωρών που εφαρμόζονται, δίνουν στο σύνολο των μεταρρυθμίσεων τον αντίστοιχο -περισσότερο προγραμματικό, οργανωτικό ή ελεγκτικό- τόνο.
Οι πιο γνωστές από τις εφαρμογές του Νέου Δημόσιου Μάνατζμεντ είναι:
-Η διοίκηση αποτελεσμάτων
-Η διοίκηση ολικής ποιότητας
-Η ηλεκτρονική διακυβέρνηση
-Η μέτρηση της συγκριτικής απόδοσης (benchmarking)
-Το controlling
-Η κατάρτιση προϋπολογισμού βάσει δεικτών απόδοσης
-Η μισθοδοσία των υπαλλήλων βάσει δεικτών απόδοσης
-Η κανονιστική μεταρρύθμιση.
Τα περισσότερα από τα προηγούμενα έργα μπορεί να τα συναντήσει κανείς σε διάφορα προγράμματα διοικητικής μεταρρύθμισης σ' όλες τις χώρες της Ευρώπης, αλλά και στις υπόλοιπες ανεπτυγμένες χώρες του κόσμου. Τα προγράμματα αυτά έχουν, βεβαίως, διαφορετικό βαθμό ωριμότητας και επιτυχίας σε κάθε χώρα, αλλά είναι σημαντικό ότι, σήμερα, δύσκολα μπορεί να συναντήσει κανείς προγράμματα διοικητικής μεταρρύθμισης που να μην περιέχουν κάποιες από τις προηγούμενες δράσεις. Υπό την έννοια αυτή, μπορούμε να πούμε ότι το ΝΔΜ αποτελεί μια πρόταση για την οργάνωση και λειτουργία της παγκοσμιοποιημένης δημόσιας διοίκησης. Για πρώτη, δε, φορά μετά το Βεμπεριανό γραφειοκρατικό μοντέλο, εμφανίζεται μια ολοκληρωμένη διαφορετική πρόταση οργάνωσης και λειτουργίας της δημόσιας διοίκησης. Το γεγονός αυτό αρκεί να δείξει τη βαρύτητα του νέου Παραδείγματος και να σηματοδοτήσει τη νέα εποχή.

8. Ποιοί είναι οι βασικοί ανασχετικοί παράγοντες και τα σημαντικότερα προβλήματα που παρουσιάζονται κατά την εφαρμογή του ΝΔΜ;
Βασικοί ανασχετικοί παράγοντες στην επιτυχία του ΝΔΜ είναι η κρατικιστική αντίληψη πολιτών και πολιτικών, η διαφθορά των δημοσίων οργανώσεων και υπαλλήλων, η κατακερματισμένη οργανωτική δομή, με τη συνακόλουθη διασπορά και επικάλυψη αρμοδιοτήτων, και η πολυνομία.
Ιδιαίτερα σημαντικές αποδεικνύονται οι αντιστάσεις του γραφειοκρατικού μοντέλου, οι οποίες υποτιμήθηκαν, στην αρχή, και εκλήφθηκαν περισσότερο ως τεχνικά εμπόδια και λιγότερο ως κοινωνικά και οργανωσιακά ενσωματωμένες αντιλήψεις και στάσεις. Αποδείχθηκε, στην πορεία, ότι η υιοθέτηση των αρχών του γραφειοκρατικού μοντέλου από τους εργαζόμενους οδηγούσε σε αδιέξοδο τις μεταρρυθμίσεις. Η αντίσταση αυτή ανέδειξε τον κεντρικό ρόλο της διοικητικής κουλτούρας στην προώθηση των αλλαγών.
Συναφώς, προωθήθηκε και η αρχή της "οργάνωσης που μαθαίνει", αφού, έγινε σαφές ότι τόσο η οργάνωση, όσο και οι εργαζόμενοι, θα έπρεπε να "ξεμάθουν" από κάτι που γνώριζαν και να μάθουν κάτι διαφορετικό, κάτι νέο. Αναμφίβολα, η προσπάθεια αυτή απαιτεί πολύ χρόνο και κόστος και μάλλον αυτό δεν είναι άσχετο με την εκδήλωση ενστάσεων κατά της αποτελεσματικότητας του ΝΔΜ.
Κατά τα λοιπά, ανασταλτική λειτουργία στην προώθηση των μεταρρυθμίσεων του ΝΔΜ έχουν εκείνοι οι παράγοντες οι οποίοι δρουν, παγίως, αρνητικά σε κάθε διοικητική μεταρρύθμιση. Πολυνομία, σύγχυση αρμοδιοτήτων μεταξύ των διαφόρων επιπέδων διοίκησης, οργανωτική πολυδιάσπαση με σκοπό την κατοχύρωση συντεχνιακών συμφερόντων, αποτελούσαν πάντοτε τα βασικά εμπόδια στις διοικητικές μεταρρυθμίσεις και εξακολουθούν να αποτελούν εμπόδια και στην εφαρμογή του ΝΔΜ. Από αυτούς τους ανασταλτικούς παράγοντες, εκείνος που εμφανίζεται, σήμερα, ιδιαίτερα ενισχυμένος, είναι η διαφθορά, και ο λόγος, γι' αυτό, θα πρέπει να αναζητηθεί στην επέκταση του οικονομικού υποσυστήματος στον χώρο της πολιτικής και των κρατικών δραστηριοτήτων και στην έλλειψη κανόνων που να θέτουν σαφή διαχωριστικά όρια μεταξύ των δύο.

9. Πώς αξιολογείται η μέχρι τώρα εφαρμογή του ΝΔΜ;
Οι απαντήσεις διίστανται. Κατά τη δεκαετία του ΄80, με πρωτοστατούσες από τις υπερατλαντικές χώρες τις ΗΠΑ και τον Καναδά και από την Ευρώπη, την Ολλανδία και τη Μ. Βρετανία, οι προτάσεις του ΝΔΜ θεωρήθηκαν ως πανάκεια τόσο θεωρητική, όσο και, κυρίως, πρακτική και πολιτική. Τα προβλήματα που ήρθε να λύσει το ΝΔΜ, εκείνη την περίοδο, ήταν προβλήματα ορθολογικής διοίκησης των πόρων. Είναι γεγονός, ότι ο εξορθολογισμός που επιχειρήθηκε μέσω των μέτρων και δράσεων του ΝΔΜ, ιδιαίτερα στις τοπικές κυβερνήσεις (δήμοι, κοινότητες), βελτίωσε ουσιωδώς την οικονομική τους διαχείριση. Η ευρεία χρήση των συμβολαίων/συμφωνητικών μεταξύ της κεντρικής κυβέρνησης και των ΟΤΑ, στα οποία περιγραφόταν η συνεργασία μεταξύ τους με εκατέρωθεν δεσμεύσεις, είχε ως αποτέλεσμα την ευρύτατη επέκταση της λογικής του "ιδιωτικοποιημένου δημόσιου αγαθού". Οι ρυθμοί λειτουργίας του δημοσίου άλλαξαν, οι υπάλληλοι απέκτησαν κίνητρο εργασίας και ενθουσιασμό και πολλές δημόσιες οργανώσεις έσπευσαν να ακολουθήσουν τους πρωτοπόρους.
Κατά τα τελευταία, όμως, χρόνια της δεκαετίας του '90 (ιδίως από το '96-'97 και μετά) άρχισαν να γίνονται ορισμένες επισημάνσεις, όπως ότι οι πολίτες δεν είναι απλώς πελάτες και ότι ο ρόλος των κρατικών υπηρεσιών δεν μπορεί να εξαντλείται στην παροχή υπηρεσιών. Η πολιτική φάνηκε να επανακάμπτει μαζί με την κοινωνική απαίτηση ενός καθοδηγητικού ρόλου του Κράτους.
Δύο είναι τα νέα εργαλεία τα οποία ενσωμάτωσε το ΝΔΜ κατά την τελευταία πενταετία:
Το πρώτο είναι η μαζική χρήση των δημοψηφισμάτων στις τοπικές κοινωνίες. Σ' αυτό το επίπεδο διακυβέρνησης, η άμεση δημοκρατία είναι πολύ περισσότερο εφικτή απ' ότι στο επίπεδο της κεντρικής κυβέρνησης. Στην προσπάθεια των τοπικών κυβερνήσεων να πείσουν τους πολίτες ότι οι μεταρρυθμίσεις αφορούν αυτούς τους ίδιους, προχώρησαν σε μαζικά δημοψηφίσματα για τη ρύθμιση θεμάτων τοπικού ενδιαφέροντος. Παραμένει, πάντως, αμφίβολο κατά πόσον αυτή η μορφή διακυβέρνησης μπορεί να θεωρηθεί εναλλακτική του αντιπροσωπευτικού συστήματος, το οποίο, τουλάχιστον στην Ευρώπη, έχει μεγάλη παράδοση. Υπάρχει, μάλλον, συμπληρωματικότητα παρά αντιπαλότητα μεταξύ των δύο αυτών μορφών και νομίζω ότι το ίδιο ισχύει και για τη σχέση της αντιπροσωπευτικής διακυβέρνησης με την κοινωνία των πολιτών, μια σχέση που φαίνεται, εκ πρώτης όψεως, αντιθετική.
Το δεύτερο έχει να κάνει με τη συμμετοχή των πολιτών στη διαδικασία λήψης των αποφάσεων. Ολοένα και περισσότερα δημοτικά συμβούλια "ανοίγουν" όλο και περισσότερες διαδικασίες τους στους πολίτες. Οι αποφάσεις λαμβάνονται, σε αυξανόμενο βαθμό, συλλογικά. Το "διαδραστικό μάνατζμεντ" (Interactive Management) το οποίο μετατρέπει τον δήμο/ κοινότητα σε εγγυητή μιας διαδικασίας αντιπαράθεσης ή/ και διαλόγου μεταξύ των ενδιαφερομένων μερών, απαντάται σε όλο και μεγαλύτερο όγκο δημοτικών/ κοινοτικών υποθέσεων.
Εννοείται, ότι ο βαθμός αποδοχής και επιτυχίας των προηγουμένων δράσεων ποικίλλει ανάλογα με την κουλτούρα διαλόγου και συναίνεσης που επικρατεί σε κάθε τοπική κοινωνία.

10. Ποιά είναι η ελληνική εμπειρία από την εφαρμογή του ΝΔΜ και ποιες οι προοπτικές του;
Στην Ελλάδα έχουν τεθεί σε εφαρμογή, κατά την τελευταία τετραετία, διάφορα προγράμματα βελτίωσης της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών από τους δημόσιους φορείς. Απ' αυτά, τα πιο γνωστά είναι τα προγράμματα του ΥΠΕΣΔΔΑ "Ποιότητα για τον Πολίτη" και "Πολιτεία" που βρίσκεται σε εξέλιξη. Οι κυριότερες δράσεις των προγραμμάτων αυτών είναι:
-οι τηλεφωνικές αιτήσεις,
-η εισαγωγή των νέων τεχνολογιών για την εξυπηρέτηση των πολιτών (τηλεομοιότυπο, ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, ηλεκτρονικοί τόποι των δημοσίων υπηρεσιών στο διαδίκτυο),
-η απλούστευση των διαδικασιών με κατάργηση δικαιολογητικών και φορέων,
-η ενιαιοποίηση και ψηφιοποίηση των διοικητικών εντύπων,
-η δημιουργία υπηρεσιών μια στάσης,
-η απογευματινή λειτουργία των υπηρεσιών,
-η έκδοση χαρτών δικαιωμάτων των πολιτών,
-οι κωδικοποιήσεις και η βελτίωση των κανονιστικών ρυθμίσεων, και
-η εισαγωγή συστημάτων μέτρησης της αποδοτικότητας δημοσίων υπηρεσιών και υπαλλήλων.

Η ελληνική εμπειρία από τις μέχρι τώρα εφαρμογές του ΝΔΜ δεν διαφοροποιείται ουσιωδώς από την εμπειρία των άλλων κρατών. Στα ιδιαίτερα αρνητικά της ελληνικής περίπτωσης μπορούν να καταγραφούν το εύρος των πελατειακών σχέσεων και η ασυνέχεια στη άσκηση των πολιτικών. Παρ' όλα αυτά, θεωρούμε ότι οι προοπτικές επιτυχίας του ΝΔΜ στην Ελλάδα είναι θετικές. Οι βασικοί παράγοντες που μας οδηγούν στην κρίση μας αυτή είναι η θετική πορεία της οικονομίας, η γνώση και εμπειρία από τη διοίκηση των κοινοτικών προγραμμάτων και χρηματοδοτήσεων για επιλεγμένους τομείς της διοικητικής δράσης και η βελτιούμενη ενσωμάτωση της Ελλάδας στους διεθνείς οργανισμούς.

Ενδεικτική βιβλιογραφία
Aucoin, Peter, ψ1995, The New Public Management: Canada in Comparative Perspective, IRPP, Montreal
Barzelay, Michael,1992, Breaking through Bureaucracy: A new Vision for Managing in Government, Berkeley
Dilulio, Jr.,J.J., Garvey G, and Kettl, D.F., 1993, Improving Government Performance: An Owner's Manual, Washington, D.C.
Ferlie, Ewan et al.,1996, The New Public Management in Action, Oxford
Hood Christopher, 1991, A Public Management for all Seasons? Public Administration, 69, 1 (Spring), 3-19
Jones, Lawrence and Fred Thompson, 1999, Public management: Institutional Renewal for the 21st Century, Stanford
Lynn, Laurence E., 1996, Public Management as Art, Science and Profession, Chatham, NJ
Osborne, D. and Gaebler, T., 1992, Reinventing Government: How the Entrepreneurial Spirit is Transforming the Public Sector from Schoolhouse to Statehouse, City Hall to the Pentagon. Reading, MA: Addison Wesley
Pollitt, Christopher, 1993, Managerialism and the Public Services, Oxford